2020 öngörüleri (1)

ENERJİ analistlerinden yeni yıl için öngörüler (tahminler) yapmaları beklenir. Ekonomistler tahmin yapar, sosyal bilimciler yapar. Bu öngörülerin bir kısmı tutar, çoğu kısmı tutmaz. Yıl içinde enerji piyasalarını etkileyen çok şeyler olur. Siyasi yönetimin politik tercihleri değişir. Seçim yaklaşıyorsa, seçim öncesi iyimser politikalar devreye girer, iç ve dış siyaset ister istemez olaylara farklı yön verir. Öyle ya da böyle işimizi işyerimizi yönetmek, yatırımlara yön vermek için tahminler yapmak gerekir. Bizler beraber önümüzdeki yıl için bir tahmin yani öngörü çizeriz, yıl içinde gelişen olaylara göre tahminlerde/ öngörülerimizde düzeltmeler yaparız.

***

2019 içinde, bir önceki yıla göre enerji üretiminde çok az değişim oldu. Elektrik üretimimiz 303 milyar kwsaat, kurulu gücümüz 2019 yılı içinde 93+GWe, peak (en çok) Ağustos ayı içinde enerji çekişimiz 52+GWe olması bekleniyor. 2019 içinde doğal gaz tüketimimiz 50+ bcm (milyar Sm3), linyit üretimimiz 50+ milyon metrik ton, taş kömürü 2 milyon metrik ton, ithal kömür dış alımlarımız 30 milyon metrik ton olarak gerçekleşecek. Üretim faaliyetlerinin göreceli azalması, talebi azalttı. Daha fazla elektrik üretimi ihtiyacı geçtiğimiz yıl görülmedi. Ortada durağan elektrik üretim, yatırım, yenileme rehab faaliyeti gözlüyoruz. Özelleştirme ile özel şirketlere geçen santrallerde yeni yatırım, çevre ekipmanları ESP- FGD rehab yatırımları henüz yok. Termik santral sahibi üreticiler 2,5 yıllık yeni muafiyeti parlamentodan geçirme sağladılar ama çevrecilerden büyük tepki aldılar, tasarı veto aldı. Yıl sonu itibari ile çevre ekipmanlarını erteleyen termik santraller mühürlendi. Çalışmaz oldular. Sadece Soma-B çalışıyor, o da kış süresince Soma kentine ev ısıtması için buhar üretecek. Termik santrallerin çevre yatırımlarında muafiyet uzatması bizce doğru değil. Bir an önce eski termik santrallerin çevre ekipmanları yatırımları yapılmalıydı. Uluslararası piyasalarda artık termik santrallere finansman yok. Yeni termik santral yapmaya imkân yok.

***

Geçtiğimiz yıl proje finansmanlarında ciddi tıkanmalar görüyoruz. Uluslararası Kredi Derecelendirme kuruluşlarının son raporlarına göre "Yatırım yapılabilir ülke" konumunda olduğumuzu söylemek zor. Değerlendirme kuruluşları, olumsuz değerlendirme yapmak yerine, böyle durumlarda zor coğrafyalar için değerlendirme yapmayı hepten bırakıyorlar. ABD Fed faizlerinin yükselmesi, yıl içinde 3er aylık yenilemelerle 25bp artışları eklenince, anlıyoruz ki, sıcak para tüm dünyadan emilip ABD piyasasına yönlenecek.

***

Petrol varil fiyatı geçtiğimiz yıl içinde 70-80 $ bandında oynadı. Doğu Akdeniz gazı var ama nasıl taşınacağı henüz daha kâğıt üstünde duruyor. Çözüm için en az 4-5 yıl, belki 10 yıl ister. Rus doğal gazı bizim için çok pahalı, 1000m3 bize 310-320 ABD Dolarına geliyor. Karadeniz altından gelen TürkAkımı doğalgaz boru hattı inşa edildi bitti ama arkasından ABD yaptırımına maruz oldu, bize gelen 30 milyar bcm gaz Avrupa'ya satılamıyor. Bizim de ödeyecek ne paramız ne de kapasitemiz var. Alman sınırında Rus gazının fiyatı 1 MMBTU için 9.50$'dan 8.25$'a indi. ABD içinde fiyat 1 MMBTU için 3.00 $ civarında. ABD kayaçgazı miktarının artmasının ve Alman yenilenebilir enerji teşviklerinin enerji fiyatların paçal olarak ucuzlatmasının bunda payı var. Petrol fiyatına bağlı olarak Rus doğal gazında genel olarak indirim yapılması beklentisi var. Bizim tarafta fiyat konusunda son tüketiciye ulaşan az bir değişiklik var. Alımda toptan fiyatlarda indirim var, ama son kullanıcı fiyatlarında indirim seçim öncesi politikalara bağlı.

***

Enerji piyasamızda en az 50+ milyar ABD$ civarında yeniden borç yapılandırması bekleniyor. Santral mülkiyetlerinde el değiştirmeler tekrar olabilir. 2019 sonu büyümemiz iyimser olması bekleniyor, kamu tahminleri daha yüksek. Siyasiler, enerji yatırımlarının, büyüme oranından daha fazla oranda artması gereğine inanıyorlar. Kamu harcamalarını karşılayacak gelirleri bulmak kolay değil. ETKB ve EPDK, yeni elektrik üretim santrallerinin devreye girmesinde kolaylıklar gösteriyorlar. Eskiden test deneme kontrol geçici kabul işlemleri ciddi ve uzun sürede yapılırken, şimdilerde çok çabuk yapılmaya başlandı. Yeni işletmeye giren ucuz santrallerde refrakter bozulmaları, ekipman ve I&C sistem, senkron arıza duyumları geliyor.

(Sürecek.)